Sonradan tabakalama ve tarama yöntemı: 2008 Türkıye nüfus ve sağlık araştırması verısıne uygulaması

Abstract

Örnekleme araştırmalarında tahminlerin kalitesini arttırmak için veriye ağırlıklandırma uygulanır. Ağırlıklandırma, örnekleme ve örnekleme dışı hataları düzeltmek, tahminlerin etkinliğini arttırmak için araştırma verisine uygulanır. Sonradan tabakalama ve tarama iyi bilinen ve çokça kullanılan ağırlıklandırma yöntemleridir. Bu yöntemlerin amacı kapsanmamayı ve yanıtlamamadan kaynaklanan yanı gidermek ve araştırma tahminlerinin doğruluğunu güçlendirmektir. Sonradan tabakalama ve tarama yöntemlerinde ağırlıklar, yardımcı değişkenlere dayalı oluşturulan sınıflamalardaki kitle ve örnek çaplarına dayalı belirlenir. Sonradan tabakalama (örnek seçiminden sonra yapılan tabakalama) amacı örnekten derlenen bilgilere göre kitleyi homojen tabakalara ayırmaktır. Tabakalar ilgili değişkene göre homojen olduğunda tahminlerin doğruluğunda artış sağlar. Tarama, örnekleme araştırmalarında iki veya daha fazla sayıda yardımcı değişkene dayalı oluşturulan çapraz sınıflamalar yapılması durumunda yaygın kullanılan bir ağırlıklandırma yöntemdir. Çapraz sınıflamalardaki göze kitle çapları bilinmiyor ve yalnızca marjinal kitle çapları biliniyorken sonradan tabakalama yerine kullanılabilecek alternatif bir yöntem tarama olarak adlandırılır. Bu çalışmada sonradan tabakalama ve tarama yöntemlerine yer verilmiştir. Sonradan tabakalama ve tarama yöntemleri Horvitz Thompson ve Hájek yapısında incelenmiştir. Çalışmada 2008 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması verileri kullanılarak sonradan tabakalama ve tarama yöntemiyle elde edilen parametre tahminlerinin duyarlılıkları araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına bakıldığında sonradan tabakalama ve tarama yönteminde Hájek yapısındaki tahmin edicilerin varyansının Horvitz Thompson yapısındaki tahmin edicilerin varyansından daha küçük çıktığı görülmüştür. Yöntemlerle ağırlıkların kullanılmasının etkisi varyans şişme faktörüne dayalı araştırılmıştır. Tarama ağırlıklarının varyans şişme faktörü değeri sonradan tabaka ağırlıklarınınkinden daha düşük değerli olmuştur.