Atatürk döneminde halkbilimi çalışmaları ve Devrim gazetesi

Abstract

Temelleri XIX. yüzyılda Avrupa’da atılan halk bilgisi çalışmalarının Türkiye’de bir disiplin olarak ele alınışı XX. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir. Kültür politikaları çerçevesinde çeşitli faaliyetlerin yürütüldüğü bu dönemde kurulan derneklerin yanı sıra uzman ve özellikle “amatör” halk bilgisi araştırmacıları tarafından yapılan yayın ve derlemeler oldukça önemlidir. Atatürk dönemindeki kültür politikalarının bir gereği olarak başlatılan bu derlemelerin resmî merkezi haline gelen ve Türk Ocaklarının (Mart 1912) yerine kurulan Halkevlerinin (Şubat 1932) çalışmaları ile Halkevleri tarafından çıkarılan yayınlar, halkbilimi araştırmalarının geleceği açısından önemli olmuş ve böylece halk kültürü araştırmaları yeni bir ivme kazanmıştır. Bu dönemde bahsi geçen devlet destekli kurum ve yayın organlarının dışında yer almakla beraber halk bilgisi alanına dâhil edilebilen ve yerel basın temelinde şekillenen yayın faaliyetlerini de görmek mümkündür. Söz konusu faaliyetlerden biri, 16 Ağustos 1935 yılında yayın hayatına başlayıp 4 Mayıs 1936 tarihinde yayın hayatını sonlandıran Devrim gazetesidir. İbrahim Cemal Aliş tarafından Bartın’da çıkarılmış olan bu yerel gazetenin önemi, halk bilgisine ayırdığı sütunlarıdır. Türk folklor tarihinde önemli bir kaynak durumunda olup “Günlük Siyasal Gazete” alt başlığıyla yayınlanan ve 89. sayısı ile son yayınını yapan gazetenin önemli bir yönü, dünya tarihinden ziyade yerel tarihe ve kültüre ayırdığı sütunlarıdır. Özellikle “Halk Bilgisi” adıyla halk kültürüne ilişkin derlemelere ve incelemelere ayrılan gazetedeki yazı köşeleri, günümüz halkbilim araştırmaları için önemli bir yere sahiptir. Yayımladığı 89 sayının 55’inde halk bilgisine ayırdığı sütunlarıyla dikkat çeken bu yayının, dönemi bağlamında, “yerel halk bilgisi dergisi” işlevi gördüğü söylenebilir. Bu bağlamda bildiride, Atatürk dönemi kültür politikaları içinde milliyetçilik ve halkçılık ilkeleri temelinde hareket edip yayın yapmış olan Devrim gazetesi incelenecektir. Bildiride Atatürk dönemindeki halk bilgisi (folklor) ile ilgili faaliyetlere değinildikten sonra 1920’den Devrim’in çıkarıldığı döneme kadar olan süreçte (1936) yerel basın (gazete ve dergi) özelindeki halk bilgisi çalışmaları hakkında bilgi verilecektir. Ardından Atatürk döneminde yayın yapmış olan gazetenin Türk halkbilimi araştırmaları tarihindeki yerinden bahsedilecek ve buradan hareketle halkbilimi araştırmalarında yerel gazetelerin önemi üzerinde durulacaktır.

Foundations of the folklore studies were founded in Europe in the 19th century. However, dealing with folklore studies as a discipline in Turkey started approximately in 20th century. In this period, various activities were carried out within the framework of cultural policies. Publications and compilations by experts and especially “amateur” folklorists as well as associations which were established in this stage are very important. These compilations in the Ataturk period were initiated as a requirement of cultural policies. Community Centers (February 1932) which are founded in place of Turkish Hearths (March 1912) became official center of these compilations, and publications issued by Community Centers have been important for the future of folklore researches. Thus, folk culture researches have gained a new momentum. In this period, it is also possible to see the broadcasting activities that can be included in the field of folklore and which are shaped on the basis of the local press outside state-funded institutions and media. One of these activities is Devrim newspaper which started its broadcasting on August 16, 1935 and ended its broadcasting on May 4, 1936. The newspaper was published by Ibrahim Cemal Alis. The importance of this local newspaper is that the broadcast has separated newspaper columns for folklore. Thus, it is an important source in the history of Turkish folklore. An important aspect of the newspaper which was published “Daily Political Newspaper” subheading and the last issue with the number 89, is that it has devoted newspaper columns to local history and culture rather than the history of the world. Writing corners under the name of “Folklore” in the newspaper which are reserved examinations and compilations for folk culture have an important place for today’s folklore researches. This publication attracts attention with the columns allocated to folklore in 55 of 89 published. In this regard, it can be said that the newspaper, in the context of the period, functioned as a “local folklore magazine”. In this context, Devrim newspaper which has acted and published on the basis of nationalism and populism principles within cultural policies of the Ataturk period will be examined. In this announcement, after referring to the activities related to the folklore in the Ataturk period, will be focused on the folklore studies in local press (newspaper and magazines) from 1920 to the time of publication of newspaper (1936). Then, place of the newspaper which was published in the Ataturk period will be evaluated in the history of Turkish folklore researches and will be focused on the importance of local newspapers in the folklore researches in the context of mentioned newspaper.