I. TBMM’ye yansıyan biçimi ile Türkiye-Rusya ilişkileri

Abstract

I. Dünya Savaşı ile birlikte ağır işgaller yaşayan, sosyal hayat ve ekonomik yapısı çökmüş Türk Milleti, tüm bu çetin şartlara rağmen TBMM merkezli ulusal kurtuluş mücadelesinden geri durmamıştır. Milli Mücadelenin yanı sıra TBMM, ülke yönetimine hakim bir hükümet görevlerini de yerine getirmiş dış politikada ülke menfaatleri doğrultusunda müspet adımlar atmıştır. Bu dönemde Türkiye, I. Dünya Savaşı ile birlikte ortaya çıkan rejim değişikliği bunalımı, iç savaş, ve sosyo-ekonomik açıdan kaos ile meşgul olan doğu komşusu Rusya ile temas kurarak iyi ilişkiler geliştirmiştir. TBMM ve Rusya arasında ilişkilerin geliştirmesi konusunda ilk adım meclis açıldıktan birkaç gün sonra Mustafa Kemal Paşa’nın Lenin’e yazdığı mektup ile atılmış, Rusya’nın bu mektuba verdiği olumlu cevap ile diplomatik anlamda ilişkiler resmi biçimde başlamıştır. TBMM ile Rusya arasında başlayan diplomatik ilişkiler ile birlikte Milli Mücadelede kullanılmak üzere Rusya’dan para ve silah yardımı gelmiş, 1921 Moskova Antlaşması ile bu ilişkiler daha da resmiyet kazanmıştır. 1922 yılında Rusya’nın Ankara Büyükelçisi olarak atanan Semyon İvanoviç Aralov, göreve başladıktan kısa bir süre sonra TBMM’ye bir mektup yazmış, yazdığı bu mektupta büyükelçi, Türk ve Rus halkının emperyalizme karşı mücadele ettiğini, bu mücadelede Rusya’nın Türkiye’yi her zaman destekleyeceğini vurgulamıştır. Aralov’un bu mektubu mecliste önemli ölçüde yankı bulmuş ve söz alan vekiller tarafından Çarlık Rusya sonrası ilişkilerin dostane geliştiği yorumları yapılmıştır. TBMM’de görev yapan milletvekilleri yalnızca Kurtuluş Savaşı ile ilgili kararlarda değil, iç ve dış politika da atılacak önemli adımlarda söz almışlar ve görüşlerini dile getirmişlerdir. TürkRus ilişkilerinin I. TBMM’de nasıl yankı bulduğu, milletvekilleri söz alarak hangi yorumları ve değerlendirmeleri yaptıkları çalışmamızda kendisine yer bulacaktır. Ayrıca Rusya ile olan ilişkilerde, Rusya’nın Türkiye’de Bolşevikliği yayma çalışmaları ve doğuda Ermenilere vermiş oldukları destekler mecliste nasıl yankı bulduğu ele alınacaktır. Meclisin nabzını tutmak açısından önemli bir yere sahip olan zabıt cerideleri, çalışmamızın ana kaynağını teşkil etmektedir. I. TBMM’nin görev dönemi olan 23 Nisan 1920-16 Nisan 1923 tarihleri incelenecektir.