Bireysel etiksel ideolojilerin üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerindeki etkisi: Uygulamalı bir çalışma

Abstract

Bireyler tek başlarına gerçekleştiremeyecekleri ortak amaçlarını gerçekleştirmek için örgüt adı verilen yapılanmalar altında bir araya gelmektedirler. Örgüt adı verilen bu yapılanmaların gerçekleştirmek istedikleri bir takım amaçları söz konusudur. Örgütsel amaçların başarılmasında çalışanların bireysel performansları temel belirleyicilerden biridir. Çalışanlar her zaman pozitif davranışlar sergilememekte, bazen de çeşitli sebeplerden dolayı örgütsel amaçları baltalayıcı davranışlar gösterebilmektedirler. Bu davranışlardan birisi de üretkenlik karşıtı iş davranışlarıdır. Planlanmış davranış teorisi birey davranışlarının gerisinde kişisel tutum, öznel norm ve algılanan davranış kontrol şeklinde sıralanan üç unsurun bulunduğunu ifade etmektedir. Dolayısıyla davranışlar bir takım öncüllerin etkisiyle ortaya çıkmaktadır. Üretkenlik karşıtı iş davranışlarının sergilenmesi üzerinde etkili olabilecek öncüllerden birisi bireyin sahip olduğu etiksel ideolojidir. Bireysel etiksel ideolojiler, idealizm ve rölativizm şeklinde iki boyutta ele alınmaktadır. Bu çalışmada, bireysel etiksel ideolojilerin üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerindekisi etkisi itfaiye çalışanları örnekleminde incelenmiştir. Veri toplama yöntemi olarak anket tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırma bulguları, idealizmin çalışma arkadaşlarına yönelik üretkenlik karşıtı iş davranışları, örgüte yönelik üretkenlik karşıtı iş davranışları ve bir bütün olarak üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde anlamlı ve negatif yönlü etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Buna karşın araştırma bulguları, rölativizmin çalışma arkadaşlarına yönelik üretkenlik karşıtı iş davranışları, örgüte yönelik üretkenlik karşıtı iş davranışları ve bir bütün olarak üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde anlamlı ve pozitif yönlü etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Araştırma bulgularından hareketle, uygulayıcılara ve bilim insanlarına yönelik bir takım çıkarımlarda bulunulmuş ve çeşitli öneriler geliştirilmiştir.

Individuals come together under a structure, known as organization, to achieve their common goals that they cannot realize alone. These organizations have a number of aims to accomplish. The individual performances of the employees in achieving organizational goals are one of the main determinants. Employees do not always behave positively, and due to various reasons, they may behave unfavorably against organizational goals. One of these behaviors is counterproductive behavior. The theory of planned behavior states that there are three factors fostering the individual behaviors: personal attitude, subjective norm and perceived behavior control. Consequently, these behaviors arise with the effect of a number of antecedents. One of these antecedents that may have an influence on the demonstration of counterproductive work behaviors is individual ethical ideology. Individual ethical ideologies are discussed in two dimensions as idealism and relativism. In this study, the effect of individual ethical ideologies on counterproductive work behaviors was examined in the sample of fire workers. Survey technique was used as data collection method. Findings of the study reveal that idealism has a significant and negative effect on the counterproductive work behaviors and its dimensions, counterproductive work behaviors against colleagues and counterproductive work behaviors against organization. Research findings, on the other hand, show that relativism positively and significantly affects the counterproductive work behaviors and its dimensions. Based on the findings, a number of implications and suggestions have been developed for practitioners and scientists.