Dörtyol ağzından derlenen bir halk anlatısında pekiştirme amacıyla kullanılan bazı unsurlar

Abstract

Yüzyıllar boyunca Anadolu insanı dış etkilere aldırmayarak duygu ve düşüncelerini sade ama güçlü bir Türkçeyle ifade edebilmiştir. Dilde üsluba yükseklik kazandıran çeşitli unsurlar vardır. Bu unsurlardan birisi de pekiştirmelerdir. Türkçede pekiştirmeler; ses, biçim birimi, sözcük, söz dizimi ve daha başka unsurlarla yapılır. Dörtyol ilçesi Türk dilini ve kültürünü koruması açısından Anadolu’da önemli yerlerden birisidir. Bu çalışmada araştırmaya dayanak oluşturan metin Hatay’ın Dörtyol ilçesinden derlenmiştir. Derleme metninin konusu Hazreti Âdem’in cennetten çıkarılması ve dünyaya gönderilmesiyle, Hazreti Âdem’in Hazreti Havva ile dünyada tekrar kavuşması hadisesidir. Elde edilen metin, cümle bağlamından da hareketle, kelimelere eklenen unsurlar, kelimeler, söz dizimi unsurları pekiştirme özelliği taşıyıp taşımadıkları açısından dikkatle incelenmeye çalışılmıştır. Derleme metni üzerinde yapılan inceleme sonucunda metinde ses, biçim birimi ve söz dizimi unsurlarının pekiştirme görevinde kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada, bu tespitler sınıflandırmaya tabi tutularak her bir unsur ait olduğu sınıfa dâhil edilmiştir. Bunlardan bazıları standart Türkçede de bulunmayan ve dile zenginlik katan pekiştirme unsurlarıdır.

For centuries, Anatolia has been able to express its feelings and thoughts in plain but powerful Turkish, ignoring human beings to external influences. There are various elements in language that add height to style. One of these elements is reinforcement. Reinforcements in Turkish; It is made by means of phoneme, suffix, word, syntax and more. Dörtyol district is one of the important places in Anatolia in terms of preserving the Turkish language and culture. In this study, the text that forms the basis of the research was compiled from the district of Dörtyol in Hatay. The subject of the compilation text is the event that Saint Adam reunites with Hazrat Eve in the world by removing Adam from heaven and sending it to the world. The text obtained has been carefully examined in terms of whether the elements which added to the words, words and syntax elements have reinforcement properties, starting from the context of the sentence. As a result of the review made on the compilation text, phoneme, morpheme and syntax elements were used to reinforce the text. In the study, these determinations were subjected to classification and each element was included in the class to which it belongs. Some of these are reinforcement elements that do not exist in standard Turkish and add richness to the language.