Tevârîh-i âl-i Osmân (Metin çevirisi ve değerlendirme)

Abstract

Tevârîh-i Âl-i Osmânlar özellikle kuruluş dönemi Osmanlı tarihi hakkında önemli bilgiler ihtiva eden değerli kaynaklardan biridir. Bu anlamda ilk kaynak Yahşi Fakıh tarafından yazılan Menâkıb-ı Âl-i Osmân adlı eserdir. Fakat bu eser malesef günümüze ulaşmamıştır. Bu nedenle kuruluş dönemi en erken kaynağı Ahmedî tarafından kaleme alınan Dâsitân-ı Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osmân adlı eserdir. Kaynak değerleri açısından bakıldığında söz konusu Tevârîh-i Âl-i Osmânlar dönem halk dili, siyasi, toplumsal ve tabiat olayları hakkında bilgi vermeleri açısından ehemmiyet teşkil ederler. Bu bağlamda çalışmamızın konusunu, Milli Kütüphane Yazma Eserler Koleksiyonu 06 Mil Yz A 5005 numarada yer alan Tevârîh-i Âli Osmân adlı eserin çeviri ve metin değerlendirmesi oluşturmaktadır. Tevârîh-i Âli Osmân geleneğine uygun olarak yazılan bu eserin ilk varağı olmamakla birlikte Süleyman Şah'ın Fırat suyunda boğulup Câber Kalesi'ne defnedilmesinden başlayarak kronolojik olarak İstanbul'un fethi ve sonrasındaki yirmi yıllık sürece kadar anlatılarak bitirilmiştir. İstanbul'un fethinden sonra şehrin kuruluşu, Ayasofya camisinin bina edilmesi ve İstanbul'un gelmiş geçmiş hükümdarları menkıbevi bir dille anlatılmıştır. Daha sonra İslam Tarihi'ne geçilerek İstanbul'u kuşatan Müslüman Araplar (Dört halife dönemi, Emevi ve Abbasi) hakkında kısa bilgi verilmiş ve tekrar Osmanlı Tarihi anlatılmaya devam edilmiştir. Tezimizin ilk bölümünde Tevârîh-i Âli Osmân geleneğiyle ilgili bilgiler verilmiş, ikinci bölümünde metin incelemesi, dil ve üslup özellikleri diğer Tevârîh-i Âli Osmânlarla karşılaştırması yapılmıştır. Son bölümünde ise genel değerlendirme, metin çevirisi ve orijinal metne yer verilmiştir

"Tevarih-i Al-i Osmân" records are valuable sources which contains significant information particularly about the establishment era of Ottoman History. In this sense, the first written source is "Menakıb-ı Âl-i Osmân" by YahshiFakıh. But unfortunately this work could not reach present days. That is why, the earliest source of establishment era is "Dasitan-I Tevarih-I Mülûk-I Âl-I Osmân" written by Ahmedi. From the perspective of historical source value, mentioned sources namely Tevarih-i Al-i Osmân records are significant ones, because of the information that they give about the colloquial language of the time, political, social and natural events. In this context, the subject of our study is the translation and evaluation of "Tevarih-i Âl-i Osman" which is numbered 06 Mil Yz A5005 and placed at National Library Collection of Manuscripts. This work which was written on the tradition of "Tevarih-i Âl-i Osman" begins with the funeral of Süleyman Shah at Caber Castle by his drown at the water of Euphrates, nevertheless the first page of the work is lost,it tells until post twenty years of conquest of Istanbul chronologically. After the conquest of Istanbul, reconstruction of the city, rebuild of Hagia Sophia as a mosque, past rulers of Istanbul are told with an epic language. Afterwards short information about Islamic history (Rashidun, Umayyad and Abbasid) is given and again Ottoman History is kept telling. There is information given about the tradition of "Tevarih-i Âl-i Osman" at the first part of our thesis, text analysis, wording and language features and comparison with other "Tevarih-i Âl-i Osman" records is made at the second part. At the last part, general assessment, dictionary work, translation of the text and the original text were given.