Razavî Fütüvvetnâmesi (Hacıbektaş Halk Kütüphanesi No: 49/560) metin çevirisi ve değerlendirmesi

Abstract

Kelime olarak gençlik, cömertlik ve yiğitlik gibi anlamlara gelen fütüvvet, kavramsal olarak; gençleri usta-çırak ilişkisiyle eğiterek meslek edindirmeyi, onları yüksek ahlakî seciyelerle donatmayı, üretimde ve iş hayatında standardizasyonu sağlamayı, toplumun orta kesimini oluşturan esnaf ve zanaatkârları korumayı hedef alan bir anlayış ve hareketi ifade etmektedir. Bu hareketin kökeni tarihçiler tarafından "Câhiliyye" denilen İslâm öncesi döneme atfedilse de, bizim anladığımız manada organize bir fütüvvet kurumu ilk olarak Abbâsî Halifesi Nâsır Lidînillâh (1180- 1225) tarafından tesis edilmiş, daha sonra ise Anadolu Selçukluları'na intikal ederek "Ahîlik" adını almıştır. Ahîlik, Anadolu Selçukluları'nda özellikle I. Alâeddin Keykubad (1121- 1237) zamanında en parlak dönemini yaşamış ve bu devletin inkıraza uğramasıyla da kuruluşunda rol aldığı Osmanlılar'da hayatını devam ettirmiştir. 15. yüzyıldan itibaren politik gücü yitiren ahîlik, artık sadece esnaf birliklerinin işlerini düzenleyen bir loncaya dönüşmüştür. Fütüvvetnâmeler ise fütüvvet mensuplarının riâyet edecekleri ahlâkî ve meslekî kuralları düzenleyen eserler olarak bilinmektedir. Üzerinde çalıştığımız Razavî Fütüvvetnâmesi'nde de; öncelikle fütüvvetin ne demek olduğu, fütüvvetin önemi, fütüvvetin şartları, fütüvvet ehlinin sıfatları, fütüvvet ehline haram olan şeyler, fütüvvet adâp ve erkânlarının neler olduğu, fütüvvet adâp ve erkânlarının kimlerden ve nasıl kaldığı, fütüvvet erkânlarının batınî manaları konusunda ayrıntılı bilgiler verilmektedir. Bu çerçevede; çalışmamız üç bölüm halinde ele alınmıştır. Birinci bölümde; genel olarak fütüvvetin tanımı, tarihi gelişimi ve ahîlik konularında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde; "Fütüvvet-i Ehl-i Erkân" adını taşıyan Razavî Fütüvvetnâmesi'nin incelemesi ve tahlili yapılmıştır. Son olarak üçüncü bölümde ise; bu fütüvvetnâmenin çeviri metni verilmiştir. Bütün bu çalışmaların neticesinde elimizdeki fütüvvetnâme nüshasında muhtelif fütüvvetnâme nüshalarından farklı ve yeni bilgiler olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ahî, Fütüvvet, Fütüvvetnâme, Razavî, Hz. Ali, âdab, Gülbank.

Fütüvvet as a word has the meanings: youth, generosity and bravery, conceptually, refers to the idea and action which is intented to be employed by training youth with master- apprentice relationship, to equip them with high moral character, to provide standardisation in production and business life, to protect tradesmen and artisans who form the middle part of the society. However, the origin of this movement was attributed to the pre-Islamic period called "Câhiliyye" by the historians, as we understand the term an organised fütüvvet institution first was established by Abbasid Caliph Nâsır Lidînillâh (1180- 1225), than was referred to Anatolian Seljuks and was named "Ahîlik". Ahîlik lived its most brilliant period especially at the time of Alâeddin Keykubad I (1121- 1237) in Anatolian Seljuks and also with the collapse of this state, continued to live in the state of Ottoman in which Ahîlik was involved in its establishment. From 15th century Ahîlik which lost its political power is now now only regulate the affairs of trades unions has turned into a guild. On the other hand, fütüvvetname is known as a work regulating ethical and professional rules that the members of fütüvvet will respect. In Fütüvvetnâme of Razavî, on which we are working, give detailed information about the subjects: first the meaning of fütüvvetname, the importance of fütüvvet, the conditions of fütüvvet, the adjectives of fütüvvet's people, the forbidden things to the fütüvvet people, what are fütüvvet decency and propriety, from whom and how fütüvvet's propriety and decency remain, the hidden meanings of fütüvvet's decency. In this respect, our work is handled in three parts. In the first part, in general fütüvvet's definition, historical development and ahilik. In the second part, Fütüvvet-i Ehl-i Erkân with the name of Fütüvvetnâme of Razavî, is examined and analyzed. Finally, in the third part; the translated text of fütüvvetname is given. As a result of all these efforts, it is identified that different from other various copies of fütüvvetnâme there are different and new informations in our fütüvvetname. Keywords: Ahî, Fütüvvet, Fütüvvetnâme, Razavî, Hz. Ali, propriety, Gülbank.