Mehmed Abdülkâdir'in Kavâid-i Lisân-ı Türkî adlı eserinin Türkiye Türkçesine aktarımı ve incelenmesi

Abstract

Çalışmamıza konu olan eser, Mehmed Abdülkâdir tarafından 1905-1906 yıllarında yazılmış Kavâid-i Lisân-ı Türkî?dir. Bu eser, dili kurallarına uygun ve doğru bir şekilde kullanılmasını öğretmek amacıyla basılmış dilbilgisi kitaplarından biri olma özelliğini taşımaktadır. Biz bu eseri, mevcut kurallara sadık kalıp TDK?nin Gramer Terimleri Sözlüğü?nü esas alarak günümüz Türkçesine aktarmaya çalıştık. Eserin yazarı Mehmed Abdülkâdir?in hayatıyla ilgili, öğretmenlik ve okul müdürlüğü yapmış olması dışında herhangi bir bilgiye rastlayamadık. Üzerinde çalıştığımız bu kitabı ve tespit etmiş olduğumuz diğer yedi eserini müdürlüğünü yaptığı okulda, ders kitabı olması amacıyla bastırdığı anlaşılmaktadır. Böylece döneminin eğitim araçlarına yeni kaynaklar ekleyerek önemli bir katkı sağlamıştır. O dönemde kullanılan Osmanlı lisânı Türkçe, Arapça ve Farsçadan oluşan İmparatorluk dili hâline gelmiştir. Bu dönemde dil eğitimi için Osmanlı Türkçesi ile ilgili yazılmış pek çok dilbilgisi kitabından biri olan söz konusu eser, Türkî adıyla ayrılan az sayıdaki eserlerden olma özelliğiyle, çalışılmaya değer bulunmuştur. Anahtar Sözcükler: Dil, millet, dilbilgisi, dilin önemi, dilin kullanılması, dil eğitimi.

In this study, ?Kavâid-i Lisân-ı Türkî? written by Mehmed Abdülkâdir in the years 1905-1906 was analysed. This work is one of the grammar books which were written for teaching how to use language properly and in accordance with the rules. In this study, it is aimed to translate this work into (present) Turkish in reliance with Glossary of Grammar Terms prepared by Turkish Language Association. Any information about the writer Mehmed Abdülkâdir?s life has not been found except that he was a teacher and a headmaster in a school. It is understood that the work on which we are studying and seven other books were published by him to be used as course book in the school he worked. In this way, he made contribution to education materials of the period by adding new sources. The Ottoman language spoken at that time became the empire language consisting of Turkish, Arabic and Persian. This work, one of the many grammar books about Ottoman Turkish language written for language education in that period, is worth studying on since it is one of the few works named ?Türkî?. Key Words: language, nation, grammar, the importance of language, the use of language, language education.