Leylâ Hanım Dîvânı'nda dinî tasavvufî unsurlar

Abstract

Dîvân şiiri denince bu zamana kadar akla hep erkek şairler gelmiş ve dîvân edebiyatında, erkekler tarafından oluşturulan mazmunlar, duygu ve düşünceler ve hayata bakış açısı yansıtılmıştır. Belki de bu yüzden nice şiire yetenekli Türk kadını bu toplumsal algı ve baskı yüzünden eser vücuda getiremeden vefat edip gitmiştir. Ancak bazı kadın şairler bu kabuğu kırmış ve bunca erkek şair arasından sıyrılıp çıkmayı başarmıştır. XV. asırda Mihri Hatun, Zeynep Hatun, XVIII. asırda Fıtnat Hanım, XIX. asırda ise Adile Sultan, Şeref Hanım, Tevhide Hanım, Feride Hanım ve Leylâ Hanım bu kadın şairlerin önde gelenleridir. Bu çalışma, XIX. asır dîvân şairlerinden Leylâ Hanım?ın dîvânında bulunan dinî ve tasavvufî unsurları tespit ederek şairin dîvân şiirindeki ve dinî tasavvufî Türk edebiyatındaki yerini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Çalışma; 1. Hayatı ve Edebî Kişiliği 2. Din 3. Tasavvuf olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Çalışma hazırlanırken, dîvândaki dinî tasavvufî şiirler tespit edilip beyitler ilgili bölümlere yazılarak ana bölümler oluşturulmuştur. Alt başlıklar, ana başlıklara uygun bir biçimde oluşturulmuş, birbiriyle ilgili olan alt başlıklar bir arada verilmiştir. Her bir alt başlık altında o başlığa ait bir veya iki beyit verilmiş ve açıklanmıştır. Çalışmanın sonunda da Leylâ Hanım?ın bestelenmiş şiirleri verilip çalışma sonlandırılmıştır. Dîvân şiiri geleneklerini XIX. asırda başarıyla devam ettiren Leylâ Hanım, Mevlana, Feridüddin Attar gibi mutasavvıflardan etkilenmiştir. Onun eserlerinde özellikle gazellerinde Mevlana?nın çağlayan ruhunu, Fuzuli?nin aşk ve acısını, Bağdatlı Ruhi?nin hiciv yönünü görmekteyiz. Leylâ Hanım?ın şiirlerinde XIX. asrın edebî-sosyal yanı da çok etkin bir biçimde yansıtılmıştır. Şairin dîvânında çağdaşı olan şairlere yazdığı nazireler veya yazmış olduğu gazellerine onlardan tahmis veya tesdis istemesi, vb hususlar bize devri, dostları, çevresi hakkında önemli bilgiler vermektedir. Yapılan çalışma sonunda Keçecizade İzzet Molla?nın yakını olduğu bilinen Leylâ Hanım?ın din ve tasavvuf anlayışının ?İzzet Molla?nın da etkisiyle? Mevlana ve Mevlevîlik etrafında şekillendiği tespit edilmiştir. Bunun dışında şairin etkilenmiş olduğu mutasavvıflar ve tarikatlar da incelenmiş, bu konuda ayrıntılı bilgi verilmiştir. Dîvân şiiri geleneği içinde şiirler yazan şair, Ehl-i Beyt aşığıdır. Dîvânın tamamında dünya ve ahiret mutluluğunun Ehl-i Beyt ve Mevlana?ya bağlılıkla mümkün olacağı düşüncesi hâkimdir. Leylâ Hanım?ın, şiirlerini vücuda getirirken diğer kadın şairler gibi zorluk çektiği de tespit edilen konular arasındadır. Kadın, dîvân şiirinde mâşuk olduğu için; kadın şairler, âşık olarak mazmunları kullanmakta zorlanmış, ayıplanmış hatta bazı yersiz ithamlara bile maruz kalmışlardır. Leylâ Hanım da bu ithamlara maruz kalanlardandır. Bütün bu engellere rağmen Leylâ Hanım bu mazmunları başarıyla kullanarak dîvân oluşturan kadın şairlerdendir. Anahtar Kelimeler: kadın şairler, Leylâ Hanım, İzzet Molla, Mevlana, Dinî Tasavvufî şiirler, Ehl-i Beyt

Mention of Dîvân poetry, men have always been considered so far and dîvân literature, created by men metaphors, feelings, thoughts and outlook on life is reflected. Maybe thats's why, because of this social perception and pressure, so many Turkish women died and pass away before complete their work. However, some women poets managed to exit the shell by craked and broked away from all those men poets. In 15th century Mihri Hatun and Zeynep Hatun; in 18th century Miss Fitnat; in 19th century Adile Sultana, Miss Seref, Miss Tevhide, Miss Feride and Miss Leylâ leads woman poets. Goal of this study is; to demonstrate the place of Miss Leylâ (who was one of the 19th century Dîvân Poets) at religious-sufistic Turkish Literature by identify sufistic and religious factors of her poets. It's made up of three main sections that Work 1: Her life & literary personality. Work 2: Religion. Work 3: Sufism. While preparation of the study, related couplets written main sections used by religious and mystical ascertains. Sub-headings are compliant with the main headings are a combination of inter-related sub-titles. Each sub-headings of the heading explained with one or two couplets. Miss Leylâ's study has been finished at the end of the study whether composed poems. Miss Leylâ succesfuly continued Dîvân poetry tradition at 19th century too. She also affected from some mysical persons such as Mevlana, Feriduddin Attar. Cascade of Rumi's works, especially the spirit of his Ghazals, Fuzûlî of love and pain, we see the direction of Baghdad Ruhi's satire. Leylâ Hanim poems XIX. yy.ın literary-social, as reflected in a very effective manner. At the end of the workings Religion and Sufism ideas of Miss Leylâ who is relative of Kececizade Izzet Molla, with the effect of Izzet Molla is formatted around the Mevlana and Mevlevîlik. Also the other Sufi guys and cults, following by poemare exammed and detailed information is given about this topic. The other topic is when Miss Leylâ was writing poem she was roughing. A woman is sweat in Dîvân poem that'why women poets slog on using metaphor. Also she got sweated and accusation. Even all this kind of obstructions, Miss Leylâ completed poems (which is we call Dîvân) successfully. That's why the reason she is one of the bests. Key words: Women poets, Miss Leylâ, Izzet Molla, Mevlana, Religion-Sufi poems, The family members of Prophet Muhammad.