Özet:
Osmanlı Devleti’nin parlamenter sisteme geçmesi toplumsal gelişmelere bağlı olarak
XVII. yüzyılın sonunda mümkün olmuştur. Askeri alanda yaşadığı başarısızlık ve
kuvvetler dengesinin aleyhine bozulması Osmanlı Devleti’ni yeni arayışlara
yönetmiştir. Bu çerçevede dengeyi yeniden lehine çevirebilmek için askeri alanlarda
batıdan esinlenerek reformlar yapılmıştır. Bu girişimler istenilen neticeyi vermeyince
devletin parçalanmasının önüne geçmek için dönemin aydınlarının tavsiyeleri üzerine
monarşik yapının değiştirilmesi yönünde adımlar atılmıştır. 1876 Meşrutiyetin ilanıyla
birlikte Kanunu-i Esasi kabul edilmiş ve anayasal düzene geçilmiştir. Böylece kısmi de
olsa Meclis-i Mebusan seçimleriyle halkın yönetime katılması sağlanmış ve
parlamenter sisteme geçilmiştir. Fakat bu durum uzun sürmemiş, 1877-1878 OsmanlıRus savaşı (93 Harbi) başlayınca padişah II. Abdülhamid Kanun-u Esasi’nin kendisine
verdiği yetkiyi kullanarak Meclisi kapatmıştır.
Bu dönemde her ne kadar Kanun-u Esasi yürürlükte olsa da parlamento kapalı olduğu
için halkın iradesi söz konusu değildir. 1908’de gelişen olaylar çerçevesinde II.
Abdülhamid hürriyetin ilanı ile tekrar Meclis-i Mebusan’ın açılmasına onay vermiştir.
Fakat yönetimi ele geçiren İttihatçılar kısa sürede dengeleri altüst ederek ülkeyi savaşa
sürüklemiştir. Birinci Dünya Savaşı sonrasında itilaf devletlerinin baskısı altında
Meclis-i Mebusan çalışmalarına ara vermek zorunda kalmıştır. İtilaf devletlerinin
baskılarına dayanamayan Damat Ferit Paşa Hükümeti istifa etmek zorunda kalmıştır.
Bu arada işgallerle birlikte Anadolu’da milli direniş başlamış ve başta bölgesel olarak
düşmana karşı halk kendisini savunma kararı almıştır. İstanbul’da yeni hükümeti
kurma görevi Anadolu’da teşekkül eden milli mücadeleye ılımlı olan Ali Rıza Paşa’ya
verilmiştir. Ali Rıza Paşa Anadolu’daki gelişmeleri yakından takip etmek ve Mustafa
Kemal Paşa ile görüşmek üzere Bahriye Nazırı Salih Paşa’yı Amasya’ya gönderdi.
Burada yapılan görüşmeler neticesinde yapılan protokoller gereği Meclis-i Mebusan’ın
açılması kararlaştırıldı.1 Seçim kararnamesi 7 Ekim 1919 tarihinde yayınlandı. Buna
göre işgal edilmemiş yerlerde her 50.000 erkek nüfusun bir milletvekili çıkarması
esasına göre seçimler yapılarak 164 mebus Meclis-i Mebusan’a gönderilmiştir.
