Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü
http://hdl.handle.net/20.500.11787/51
Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümünü içerir.2024-03-29T15:13:54ZSaha (Yakut) Masalı Ucurğay Baatır üzerine bir inceleme
http://hdl.handle.net/20.500.11787/8338
Saha (Yakut) Masalı Ucurğay Baatır üzerine bir inceleme
Çolak, Doğan; Bayrakdarlar, Tuğba
Şifahi halk edebiyatı ürünleri içerisinde taşıdığı zengin motifler ve kültürel kodlar aracılığıyla
ait olduğu toplumun inanç sistemine, hayat felsefesine ve dünya görüşüne ayna tutan
masallar, geçmişten günümüze yapısal açıdan farklılaşma ve değişkenlik gösterse de içerik
açısından sembollerle örülü dokusunu büyük oranda koruyan bir anlatı türüdür. Bu yönüyle
masalların araştırmacılar tarafından dil, folklor, felsefe, sosyoloji ve psikoloji gibi çeşitli
alanlarda müstakil olarak detaylıca analiz edilmesi büyük önem taşımaktadır. Türk Dünyası
masal araştırmalarına katkı sağlamak amacıyla hazırlanan bu çalışmada Nikolay Gavriloviç
Yakutskay’ın Ostuoruyalar, Nomoxtor, Kepseenner, Sehen eserinden seçilen Ucurğay Baatır adlı
Saha (Yakut) masalı üzerinden yapısal ve anlamsal bir inceleme yapılmıştır. İki ana bölümden
oluşan bu incelemenin birinci bölümünde masalın motif ve formel yapı unsurları
değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ise masalda tespit edilen ve olay örgüsünün
şekillenmesinde rol oynayan kayın ağacı, kartal, yılan, yaşlı bilge Seerkeen Sehen ve demirin
mitolojik anlamından hareketle çözümlemesi yapılarak bu mitik unsurların Saha Türklerinin
toplumsal belleğindeki yansımaları üzerinde durulmuştur. Motif yönünden zengin, kalıp
sözler bakımdan zayıf kalan masalın mitolojik unsurlarının ise metnin kurgusunda önemli rol
oynadığı, Türk mitolojisindeki anlam karşılıklarının korunup yaşatıldığı görülmüştür.; Fairy tales, which mirror the belief system, philosophy of life and worldview of the society to
which they belong through the rich motifs and cultural codes they carry within the products
of oral folk literature, are a type of narrative that has largely preserved its texture woven with
symbols in terms of content, although it has differentiated and varied structurally from past to
present. In this respect, it is of great importance that fairy tales are analyzed in detail by
researchers in various fields such as language, folklore, philosophy, sociology and
psychology. In this study, which was prepared in order to contribute to the Turkic World fairy
tale research, a structural and semantic analysis was made on the Sakha (Yakut) fairy tale
named Ucurğay Baatır selected from Nikolay Gavriloviç Yakutskay’s Ostuoruyalar, Nomoxtor,
Kepseenner, Sehen. In the first part of this analysis, which consists of two main parts, the motif
and formal structure elements of the tale were evaluated. In the second part, beech tree, eagle, snake, old sage Seerkeen Sehen and iron, which were identified in the tale and played a role in
shaping the plot, were analyzed based on their mythological meaning and the reflections of
these mythical elements in the social memory of Sakha Turks were emphasized. It was
observed that the mythological elements of the tale, which was rich in motifs and weak in
terms of stereotypes, played an important role in the fiction of the text, and that the meaning
equivalents in Turkic mythology were preserved and kept alive.
2023-09-26T00:00:00ZTürkmen masallarında formeller
http://hdl.handle.net/20.500.11787/8337
Türkmen masallarında formeller
Bayrakdarlar, Tuğba
Masallar, sözlü kültür ürünleri içerisinde taşıdığı zengin malzeme itibarıyla şekil ve içerik
özellikleri bakımından üzerinde çeşitli çalışmalar yapılan türlerden biridir. Kendine has
geleneksel bir üslubu ve formu olan bu metinler, anlatıcı tarafından bilinçli ve ustalıkla icra
edildiğinde dinleyiciyi tesiri altına alıp derinden etkileyen niteliktedir. Bu yönüyle anlatı
sırasında türü başarılı bir şekilde nakletmeyi amaçlayan masalcının yararlandığı bazı yardımcı
söz kalıpları bulunmaktadır. Halk edebiyatında kalıp ifade, tekerleme veya formel adıyla
bilinen bu yardımcı söz ve söz öbekleri, masalların temel yapısal özelliklerindendir ve metnin
çeşitli yerlerinde türlü amaçlarla kullanılmaktadır. Bu çalışmada zengin bir masal külliyatına
sahip olan Türkmen Türklerinin halk masallarından seçilen örnekleri üzerinden formeller
incelenip sınıflandırılmıştır. Türkmen masallarının formelleri üzerine detaylı bir tasnif
çalışmasının bulunmayışı, bu araştırmanın hareket noktasını oluşturmuştur. Bu amaçla
hazırlanıp tarama-fişleme ve sınıflandırma metodu esasına göre yapılan çalışmanın giriş
bölümünde formel kavramının tanımı ve tasnifine yönelik kısa bir bilgilendirmenin ardından
tespit edilen örnekler; başlangıç formelleri, bağlayış formelleri, benzer durumda kullanılan
formeller ve bitiş formelleri olmak üzere dört ana bölümde, çeşitli alt başlıklar hâlinde
sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. İnceleme neticesinde formellerin Türkmen masallarında
büyük oranda korunduğu, bazı ifadelerin kullanımının yaygın olduğu, tekerlemeli ifadelerin
ise oldukça az sayıda kullanıldığı görülmüştür.
2023-08-30T00:00:00ZSaha (Yakut) masallarında sıfat-fiil ve zarf-fiiller
http://hdl.handle.net/20.500.11787/8259
Saha (Yakut) masallarında sıfat-fiil ve zarf-fiiller
Kirişçioğlu, M. Fatih; Çolak, Doğan
Saha Türkçesinde sıfat-fiile karşılık olarak aat tuoxuur, zarf-fiil terimine karşılık olarak sıhıat
tuoxtuur terimleri kullanılmaktadır. Her iki fiilimsi türü de işlevsel olarak Türkiye Türkçesindeki
karşılıklarıyla paralel özellikler göstermekle birlikte kullanılan ekler arasında bazı farklılıklar
bulunmaktadır. Ayrıca zarf-fiiller nicelik olarak Türkiye Türkçesinde oldukça fazla iken Saha
Türkçesinde nispeten daha azdır. Bu çalışmada, sözlü kültürün taşınmasında önemli yere sahip
halk edebiyatı türlerinden biri olan masallarda sıfat-fiil ve zarf-fiiller incelenecektir. Saha
Türkçesinde masal terimine karşılık olarak kepseen ve ostuoruya terimleri kullanılmaktadır.
Kepseen, Türk lehçelerinde geple-/gepir- “konuşmak, anlatmak” şeklinde görülen fiilin kökü
olan kep’ten gelmektedir. Kepsee- “bir şeyi söylemek, anlatmak, hikâye etmek, ilan etmek, izah
etmek” demektir. Bu fiilden kepseen kelimesi türetilmiştir. Ostuoruya ise Rusça’da “tarih;
hikâye; olay, vaka” anlamlarına gelen istoriya’nın Sahacalaşmış şeklidir. İnceleme, Nikolay
Yakutskay (2008)’ın Ostuoruyalar, Nomoxtor, Kepseenner, Sehen “Masallar, Efsaneler,
Hikâyeler, Uzun Hikâye” isimli eserinden seçilen Kuоbах Kuturugа “Tavşanın Kuyruğu”,
Ucurğаy-Bааtır “Ucurğay Baatır”, Оy Duоrааnа “Yankı”, Еhе Оğоtun Еrеydеех Sırııtа “Ayı
Yavrusunun Zorlu Yolculuğu”, Kеğе Оrоspuоy “Haydut Keğe” adlı beş masal üzerinde
gerçekleştirilecektir. Masallarda kullanılan sıfat-fiil ve zarf-fiiller kendi içlerinde tasnif edilerek
işlevsel kullanım alanları tespit edilecektir. Bulgular sonuç kısmında değerlendirilecektir.
2022-12-01T00:00:00ZNikolay Yakutskay’ın “Cüzzam Ve Aşk” isimli eserinde saha Türklerinin kültürel değerleri
http://hdl.handle.net/20.500.11787/8258
Nikolay Yakutskay’ın “Cüzzam Ve Aşk” isimli eserinde saha Türklerinin kültürel değerleri
Çolak, Doğan
2023-01-01T00:00:00Z